Nhật Bản từ trước tới nay vẫn luôn nổi tiếng thế giới với vô vàn nét truyền thống văn hóa và phong tục độc đáo. Một trong số đó là “Seiza” – một phong cách ngồi chuẩn lễ nghi của “xứ Phù Tang”. Đối với người Nhật, Seiza là bí quyết tạo nên văn hóa sống “cân bằng”.

Ở “xứ Phù Tang”, Seiza là một phong cách ngồi phổ biến ở khắp mọi nơi. Kiểu ngồi Seiza còn được gọi là “Chính tọa”, là kiểu ngồi truyền thống và cũng là một trong những chuẩn mực về mặt phép tắc cho những sinh hoạt trên chiếu Tatami, được người dân Nhật áp dụng từ xa xưa.

Đa số người phương Tây biết đến phong cách Seiza thông qua võ thuật. Du khách có thể nhìn thấy văn hóa Seiza ở trong các lớp học Karate và Judo khi các võ sĩ ngồi nghỉ ngơi. Ngoài ra, một số người thực hành thiền định sử dụng tư thế này như một cách để “cân bằng” cơ thể và có khả năng giữ nguyên tư thế ngồi Seiza trong suốt hàng giờ liền.

Không ai rõ Seiza có từ lúc nào. Trước thời kỳ Edo, kiểu ngồi tương tự Seiza đã được các Samurai và những nghệ nhân trà đạo thực hành và được gọi là “Kashikomaru” hoặc “Tsubau”. Đến đầu thời kỳ Edo, chính xác là từ thời Shogun Tokugawa Iemitsu, Seiza trở nên phổ biến. Ban đầu, đây là kiểu ngồi quy định cho các Daimyo khi đến gặp Shogun, hoặc Shogun khi tham bái thần linh. Về sau, nó được các Daimyo mang về lãnh địa của mình và buộc các võ sĩ thực hành, dần dần được phổ biến xuống cả hạng dân thường.

Có vẻ dù khá khó khăn và không thoải mái, thậm chí là đau đớn khi mới bắt đầu, nhưng phải công nhận rằng kiểu ngồi này đã góp phần hình thành những tính cách đẹp đẽ của người Nhật khiến nhiều người trên thế giới phải nể phục, chẳng hạn như: nhã nhặn, khiêm tốn, kiên trì,… Theo đánh giá của nhiều người, đây là kiểu ngồi vừa thể hiện sự tôn trọng với người khác vừa thể hiện sự kiềm chế của bản thân, dù đang ở trong một trạng thái gò bó mà vẫn giữ được sự bình tĩnh nhất có thể.

Seiza còn có tác dụng trong việc loại bỏ nỗi sợ hãi và lo lắng của con người. Thậm chí, một vài nghiên cứu khoa học chỉ ra rằng Seiza là một phương pháp có tác động tới huyết áp, nhịp tim và sự tỉnh táo của tinh thần. Các học viên thiền định nói rằng Seiza có thể giúp đạt được “sự thông tuệ” trong khi ngồi, giúp nhìn thế giới như nó vốn có và chấp nhận những điều xảy ra trong cuộc sống một cách bình thản.

Vậy quy cách Seiza được thực hiện như thế nào? Trước tiên, quỳ gối xuống chiếu Tatami. Theo người Nhật, nếu không có Tatami thì có thể thay bằng Zabuton (đệm ngồi). Không nên ngồi trực tiếp trên tấm thảm hoặc ván gỗ sẽ làm chân bị đau nhức. Tiếp theo, kéo thẳng bàn chân, giữ gót chân ở dưới phần mông, hai ngón chân cái chồng lên nhau. Kế tiếp là hạ thấp trọng tâm của cơ thể (có thể dùng tay chống xuống để giữ thăng bằng) để điều chỉnh khoảng cách giữa hai đầu gối cho chuẩn: khoảng cách giữa hai đầu gối là 10 đến 15cm đối với nam, đối với nữ thì trong khả năng có thể khép gần vào nhau, cũng có trường hợp yêu cầu mở hai đầu gối thì có thể mở với khoảng cách là một nắm đấm; luôn luôn thẳng lưng để có một dáng ngồi đẹp nhất; hai tay đặt lên trên đầu gối hoặc trên đùi một cách vừa phải; đầu hướng thẳng, miệng khép, mắt nhìn về phía trước. Khi đứng dậy, dùng tay hoặc đầu gối của mình trượt sang bên trái rồi mới từ từ đứng lên. Tránh đứng thẳng dậy luôn sẽ khiến tổn thương và làm đau nhức phần chân.

Để ngồi trong tư thế Seiza, cũng cần tuân theo các nghi thức và có kỹ thuật thích hợp. Trong đó, hơi thở đóng vai trò rất quan trọng khi ngồi. Những người mới tập cần chú ý cẩn thận để đếm từ 1 đến 10 mà không bị ngắt quãng. Trong hàng nghìn năm nay, những người thực hành thiền định đã sử dụng phép đếm đơn giản này để phát triển kỷ luật tinh thần, duy trì sự tỉnh táo và giảm tối đa sự mất tập trung.

Những người đam mê ngồi Seiza có xu hướng đếm số lần mình thở ra. Bắt đầu từ 1 và đếm đến 10, sau đó lặp lại. Việc đếm hơi thở sẽ giúp người ta cân bằng được trạng thái bên trong của mình mà không bị buồn ngủ. Ngoài ra, khi thực hiện điều này, tâm trí hoàn toàn được làm chủ và sẽ cảm thấy thực sự thư thái.

Có một điều chắc chắn rằng, bất cứ ai lần đầu ngồi theo kiểu Seiza đểu sẽ cảm thấy bị tê và gò bó vì toàn bộ thân trên của cơ thể đều dồn vào phần chân, gây cảm giác tê chân. Và nếu ngồi sai, lưng sẽ bị gù đi, dẫn đến những tư thế xấu sau này. Tuy vậy, những lợi ích mà kiểu ngồi Seiza mang lại cho cơ thể và tinh thần thì nhiều vô kể. Nếu ngồi đúng, nó sẽ giải phóng cho cột sống khỏi sự chèn ép của những chiếc ghế trong cả một ngày dài. Chúng ta cũng có thể ngồi một lúc vào buổi sáng sau khi thức dậy, nó sẽ giúp ta điều hòa cảm xúc, khởi động não bộ và làm sáng khỏe đôi mắt. Và điều quan trọng nhất vẫn là có thể rèn luyện được tính cách kiên trì như người Nhật.

Seiza là một nét văn hóa thiêng liêng ở Nhật Bản. Người Nhật luôn dành sự tôn trọng và quan tâm cho truyền thống này bởi những bài học ý nghĩa và giá trị tình thần mà Seiza đem lại. Du khách hãy thực hiện một chuyến du lịch Nhật Bản để có cơ hội trải nghiệm thêm về nét đẹp văn hoá Seiza nhé!