Tết Thanh Minh, hay còn được biết đến với tên gọi Tiết Thanh Minh, là một trong những lễ hội truyền thống quan trọng nhất của người Trung Quốc. Đây là dịp để tưởng nhớ tổ tiên, quét dọn mộ phần và cầu mong may mắn cho gia đình. Hãy cùng khám phá nguồn gốc, ý nghĩa và những phong tục tập quán đặc trưng của ngày lễ này.

1. Nguồn gốc và lịch sử

1.1 Lịch sử lâu đời

Tết Thanh Minh có lịch sử hơn 2.500 năm, bắt nguồn từ thời nhà Chu (1046-221 TCN). Ban đầu, đây là nghi lễ xa hoa dành riêng cho vua chúa và quan lại, nhưng dần dần, phong tục này đã trở nên phổ biến và được mọi tầng lớp xã hội đón nhận. Người dân tin rằng việc tưởng nhớ và chăm sóc mộ phần tổ tiên không chỉ là bổn phận mà còn là cách để bày tỏ lòng biết ơn đối với những người đã khuất.

1.2 Sự kết hợp hai lễ hội

Ngày nay, Tết Thanh Minh thường được tổ chức cùng với Hàn Thực, một lễ hội cổ đại khác diễn ra vào ngày 5 tháng 4. Trong quá khứ, vào ngày Hàn Thực, người ta không đốt lửa và chỉ ăn thức ăn nguội. Tuy nhiên, hiện nay, phong tục này đã được đơn giản hóa. Người dân thường ăn các món ăn truyền thống trong dịp Tết Thanh Minh, vừa để tưởng nhớ tổ tiên, vừa để giữ gìn nét văn hóa đặc trưng.

2. Ý nghĩa và tầm quan trọng

2.1 Tưởng nhớ tổ tiên

Tết Thanh Minh là dịp để con cháu bày tỏ lòng thành kính và biết ơn đối với những người đã khuất. Họ đến viếng mộ, dọn dẹp mộ phần, cúng bái và cầu mong cho tổ tiên được an yên. Đây là cách để các thế hệ sau ghi nhớ công ơn và tiếp nối truyền thống gia đình.

2.2 Gắn kết gia đình

Tết Thanh Minh không chỉ là dịp để tưởng nhớ tổ tiên mà còn là thời gian để các thành viên trong gia đình đoàn tụ, sum vầy bên nhau. Mọi người cùng chia sẻ những câu chuyện, kỷ niệm và bày tỏ tình cảm yêu thương dành cho nhau. Điều này góp phần củng cố mối quan hệ gia đình và duy trì sự gắn bó giữa các thế hệ.

2.3 Cầu mong may mắn

Người dân Trung Quốc tin rằng việc tưởng nhớ tổ tiên sẽ mang đến những điều tốt đẹp cho cuộc sống của họ. Tết Thanh Minh cũng là dịp để cầu mong sức khỏe, bình an và may mắn cho bản thân và gia đình. Họ tin rằng sự kính trọng và chăm sóc đối với tổ tiên sẽ được đáp lại bằng sự phù hộ và che chở trong cuộc sống.

3. Phong tục tập quán

3.1 Quét mộ

Đây là hoạt động quan trọng nhất trong dịp Tết Thanh Minh. Người dân Trung Quốc sẽ đến viếng mộ tổ tiên, dọn dẹp mộ phần, cắt tỉa cành cây, đắp đất và trồng hoa. Việc làm này không chỉ thể hiện sự kính trọng đối với tổ tiên mà còn giúp cho mộ phần luôn sạch sẽ, khang trang.

3.2 Cúng bái

Người dân cúng bái tổ tiên bằng các món ăn truyền thống như bánh Thanh đoàn, bánh cuộn thừng, ốc Thanh Minh, trứng gà,… Những món ăn này không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn thể hiện sự trân trọng đối với những giá trị ẩm thực truyền thống.

3.3 Đốt tiền vàng

Người ta tin rằng việc đốt tiền vàng sẽ giúp tổ tiên có được một cuộc sống sung túc ở thế giới bên kia. Đây là một phong tục quan trọng và không thể thiếu trong dịp Tết Thanh Minh, thể hiện lòng hiếu thảo và sự quan tâm của con cháu đối với tổ tiên.

3.4 Cắm cành liễu

Cành liễu được cho là có khả năng xua đuổi tà ma và mang lại may mắn. Do đó, người dân thường cắm cành liễu trên cổng nhà hoặc mộ phần. Đây cũng là một biểu tượng của sự sống và hy vọng, mang đến sự bình an và may mắn cho gia đình.

3.5 Thả diều

Thả diều là một hoạt động phổ biến trong dịp Tết Thanh Minh, đặc biệt là đối với trẻ em. Người ta tin rằng việc thả diều sẽ giúp mang lại linh hồn của tổ tiên về nhà. Những cánh diều bay cao tượng trưng cho những ước mơ và hy vọng của con cháu, gửi gắm lòng kính trọng và tình cảm yêu thương đến tổ tiên.

3.6 Đi chơi đầu xuân

Sau khi hoàn thành các nghi lễ truyền thống, nhiều người sẽ đi chơi đầu xuân, tận hưởng bầu không khí trong lành và thư giãn. Đây cũng là dịp để mọi người thư giãn, tận hưởng vẻ đẹp của thiên nhiên và khởi đầu một năm mới đầy hy vọng.

3.7 Hội Đạp Thanh 

“ Đạp thanh” nghĩa là đạp lên cổ xanh, ám chỉ đến việc trai gái đi chơi xuân, dẫm lên cỏ xanh ngoài đồng. Như vậy, bên cạnh việc thờ cúng, tưởng nhớ tổ tiên thì Tết Thanh Minh còn là ngày hội cho mọi người được vui chơi, thư giãn sau một năm làm việc vất vả. 

Đến du lịch Trung Quốc vào thời điểm này thì du khách sẽ có cơ hội được hòa cùng bầu không khí đông vui, rộn ràng của lễ hội cũng như tham gia vào nhiều trò chơi dân gian truyền thống như: đánh đu, kéo co, đá cầu,…cùng người dân bản địa để hiểu và khám phá về nét đẹp trong bản sắc văn hóa Trung Quốc. 

3.8 Thả đèn lồng

Đây là hoạt động rất ý nghĩa và phổ biến, luôn luôn xuất hiện trong các ngày lễ lớn tại Trung Quốc. Trong lễ hội, họ sẽ thả đèn lồng gắn vào dây diều rồi thả lên bầu trời giống như những ngôi sao lấp lánh, tỏa sáng trên bầu trời cao, tạo nên khung cảnh lễ tết ngập tràn ánh sáng rực rỡ, đầy thơ mộng. 

4. Lễ hội Thanh Minh ăn gì?

Ẩm thực đóng vai trò quan trọng trong các nghi lễ và phong tục tập quán của Tết Thanh Minh. Mỗi quốc gia có những món ăn đặc trưng riêng, mang hương vị truyền thống và ẩn chứa những ý nghĩa sâu sắc. Hãy cùng khám phá những món ăn độc đáo thường xuất hiện trong mâm cỗ Tết Thanh Minh:

4.1 Bánh Thanh đoàn

Bánh Thanh đoàn là món ăn không thể thiếu trong Tết Thanh Minh của người dân vùng Giang Nam, Trung Quốc. Bánh có màu xanh ngọc bích đẹp mắt, tượng trưng cho sự sinh sôi nảy nở của mùa xuân. Vỏ bánh được làm từ bột nếp dẻo thơm, nhân bánh là đậu xanh ngọt bùi, mang đến hương vị thanh tao và tinh tế.

Sự ra đời của bánh Thanh đoàn gắn liền với câu chuyện về Diệp công – một vị quan triều đình thời nhà Tấn. Vào ngày Tết Hàn Thực, Diệp công đã lệnh cho người dân hái lá mộ để ăn, dẫn đến nhiều người bị ngộ độc. Sau đó, Diệp công được thần linh báo mộng và hướng dẫn cách làm bánh Thanh đoàn từ lá mugwort (ngải cứu). Từ đó, bánh Thanh đoàn trở thành món ăn truyền thống trong Tết Thanh Minh, tượng trưng cho sự tưởng nhớ và lòng hiếu thảo của con cháu đối với tổ tiên.

4.2 Bánh Cuộn Thừng 

Bánh Cuộn Thừng hay còn gọi là Bánh Sangza là món ăn phổ biến trong Tết Thanh Minh của người Trung Quốc. Bánh được làm từ bột mì hoặc bột gạo, cuộn thành hình trụ dài và chiên vàng giòn. Vị bánh giòn tan, thơm ngon, mang đến cảm giác thích thú khi thưởng thức.

Theo truyền thống,Bánh Cuộn Thừng tượng trưng cho sự may mắn và thịnh vượng. Hình dạng cuộn tròn của bánh thể hiện cho sự đoàn viên, gắn kết của gia đình. Vào ngày Tết Thanh Minh, người dân thường ăn bánh Cuộn Thừng để cầu mong bình an, sức khỏe cho bản thân và gia đình.

4.3 Ốc Thanh Minh 

Mùa Thanh Minh cũng là mùa ốc ngon nhất trong năm. Ốc Thanh Minh béo mập, vị ngọt thanh tao, là món ăn được nhiều người yêu thích trong dịp lễ này. Ốc có thể chế biến thành nhiều món ăn hấp dẫn như: xào, luộc, nướng, hấp,… mang đến hương vị đa dạng và phong phú.

Theo quan niệm dân gian, ăn ốc Thanh Minh sẽ mang lại nhiều may mắn và tài lộc cho cả năm. Vào ngày Tết Thanh Minh, người dân thường thưởng thức ốc Thanh Minh để cầu mong một năm mới an khang, thịnh vượng.

4.4 Bánh trôi, bánh chay 

Bánh trôi, bánh chay là món ăn truyền thống trong Tết Thanh Minh của người Việt Nam. Bánh trôi tượng trưng cho trời, bánh chay tượng trưng cho đất. Việc ăn bánh trôi, bánh chay vào ngày này thể hiện mong muốn về sự bình an, sung túc cho gia đình và đất nước.

Bánh trôi được làm từ bột nếp nặn thành viên tròn, bên trong có nhân đậu xanh hoặc vừng đen. Bánh chay được làm từ bột nếp nặn thành viên tròn, không có nhân. Bánh trôi, bánh chay được nấu chín

5. Lễ hội Thanh Minh ở Việt Nam

Ở Việt Nam, Tết Thanh Minh cũng được gọi là Tết Hàn Thực và diễn ra vào tháng 3 âm lịch. Người Việt Nam cũng có những phong tục tập quán tương tự như người Trung Quốc, như quét mộ, cúng bái tổ tiên, ăn bánh trôi bánh chay. Tuy nhiên, mỗi vùng miền có những biến tấu riêng, tạo nên nét đặc trưng văn hóa phong phú.

6. Tết Thanh Minh: Nét đẹp văn hóa truyền thống

Tết Thanh Minh là một nét đẹp văn hóa truyền thống quan trọng của người Trung Quốc. Đây là dịp để con cháu bày tỏ lòng thành kính đối với tổ tiên, gắn kết gia đình và cầu mong may mắn cho bản thân và gia đình. Những phong tục như quét mộ, cúng bái, đốt tiền vàng, cắm cành liễu và thả diều không chỉ thể hiện sự kính trọng đối với tổ tiên mà còn là những hoạt động mang đậm nét văn hóa truyền thống.

Với những giá trị văn hóa sâu sắc và ý nghĩa tinh thần to lớn, Tết Thanh Minh tiếp tục được truyền giữ và phát huy qua từng thế hệ, góp phần làm phong phú thêm bản sắc văn hóa Trung Quốc. Các hoạt động trong Tết Thanh Minh không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn là dịp để gia đình đoàn tụ, tạo dựng những kỷ niệm đẹp và gắn kết tình cảm giữa các thế hệ.

Hãy cùng giữ gìn và trân trọng những giá trị truyền thống quý báu này, để Tết Thanh Minh mãi là một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa và tâm linh của người dân Trung Quốc.